در حقوق مدنی، مفهوم حضانت و سرپرستی فرزند به مسئولیت پرورش و تربیت کودکان پس از طلاق یا جدایی والدین اشاره دارد. این مسئولیت ممکن است به یکی از والدین یا حتی به هر دوی آن‌ها بر اساس تصمیمات قانونی و دادگاه‌ها واگذار شود. مهمترین نکته تفاوت بین حضانت فیزیکی و حقوقی است. حضانت فیزیکی به معنای زندگی روزمره و مراقبت مستقیم از کودک می‌باشد، در حالی که حضانت حقوقی به مسائل تصمیم‌گیری مرتبط با تربیت و آموزش کودک مربوط است. همچنین، مسئله حقوق مالی کودک نیز جزء موارد مهم در مواقع حضانت و سرپرستی فرزند است که می‌تواند متغیر باشد و بسته به تصمیمات دادگاه یا توافقات والدین تعیین شود. در این مقاله نکات مربتط با حضانت سرپرستی فرزندان بیشتر پرداخته‌ایم، پس تا انتها با ما بمانید.
منظور از سرپرستی فرزند چیست؟
مفهوم حضانت سرپرستی فرزندان به مسئولیت و وظیفه نگهداری، تربیت، و مراقبت از فرزندان اشاره دارد. در این مفهوم، فرد یا افرادی که به عنوان سرپرست فرزند تعیین می‌شوند، مسئولیت اصلی اجرای نقش والدین را برعهده دارند. سرپرستی فرزند معمولاً در زمان‌هایی که والدین از هم جدا شده یا طلاق گرفته‌اند، به ویژه در موارد حضانت، مطرح می‌شود که انجام مراحل دقیق آن به عهده وکیل طلاق توافقی است. در این حالت، دادگاه یا والدین خود تعیین می‌کنند که کدامیک از والدین یا شخصی دیگر به عنوان سرپرست فرزند تعیین می‌شود. وظایف سرپرست فرزند شامل تأمین نیازهای روزمره مانند خوراک، پوشاک، سرپناه و مراقبت از سلامت فرزند می‌شود. همچنین، سرپرست فرزند مسئولیت اجرای تصمیمات مرتبط با تربیت، آموزش، و امور روزمره دیگر نیز را بر عهده دارد. مهمترین هدف در این موارد حفاظت از بهترین منافع و رفاه فرزندان است و تصمیمات مرتبط با سرپرستی فرزندان و حضانت به نحوی اتخاذ می‌شوند که به رشد سالم و سعادتمند فرزندان کمک کند.
حضانت فرزندان چگونه است؟
قانون‌گذار شرایطی را برای مسئول حضانت از فرزندان در نظر گرفته است و در صورت نداشتن این شرایط، ممکن است حضانت از او سلب شود. عقل، بلوغ، شایستگی اخلاقی، عدم ابتلا به بیماری‌های واگیر و عدم ازدواج مجدد مادر از موارد و شرایط حضانت هستند که در زیر، هر یک از آن‌ها به اختصار توضیح داده می‌شود:
- بلوغ: فرد باید از حالت صغر سن خارج شده و توانایی تولید مثل و زاد و ولد نماید. سن قانونی بلوغ برای دختران نه سال تمام قمری و برای پسران 15 سال تمام قمری است.
- عقل: فرد حاکم بر حضانت باید عاقل باشد و از نظر روانی سالم باشد. فهم مخالف و مقابل عقل، مانند جنون یا دیوانگی، توجیه سلب حضانت می‌شود.
- توانایی عملی: فرد باید از لحاظ رفتاری، جسمانی، و روانی توانمند باشد تا بتواند از کودک مراقبت کرده و نیازهای او را فراهم آورد
- شایستگی اخلاقی: در صورت عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی که می‌تواند به خطر سلامت جسمانی کودک بیفتد، دادگاه می‌تواند حضانت را به شخص دیگری واگذار کند.
به‌طور خاص، شرایطی چون عقل، بلوغ، توانایی عملی، و شایستگی اخلاقی از جمله مهمترین مواردی هستند که در تعیین سرپرستی فرزندان و حضانت در نظر گرفته می‌شوند. حضانت فرزندان در طلاق براساس رای دادگاه مشخص خواهد شد.
حضانت فرزندان تا چه سنی با مادر است؟
بر اساس ماده 1169 از قانون مدنی ایران، سرپرستی فرزندان بعد از طلاق تا پایان هفت سالگی به عهده مادر قرار می‌گیرد. اما، حضانت مادر تا این سن، از حق والدین پدر نمی‌کاهد و پدر نیز حق ملاقات با فرزند خود را دارد. همچنین، در‌صورتی‌که مادر توانایی یا تمایل به مراقبت از فرزند خود را نداشته باشد، ممکن است کودک به حضانت پدر سپرده شود.
سرپرستی فرزند پسر بعد از طلاق
اولویت حضانت فرزند پسر بعد از طلاق تا رسیدن به سن 7 سالگی با مادر اوست. اما پس از این‌که به 7 سالگی رسید، دیگر این اولویت با پدر خواهد بود که تا زمان رسیدن به سن بلوغ به همین شکل است. در نهایت و پس از رد شدن از این سن، پسر حق دارد خود تصمیم گیرنده باشد که می‌خواهد با کدام یک از والدینش زندگی کند. سرپرستی فرزند دختر بعد از طلاق والدین نیز دقیقا به همین روال است و بعد از 9 سالگی دختر می‌تواند خودش در این مورد تصمیم گیرنده باشد.
حضانت فرزندان بعد از ازدواج مادر
طبق ماده 1170 قانون مدنی و انواع دعاوی خانوادگی حضانت و سرپرستی فرزندان بعد از طلاق، در صورت ازدواج مجدد مادر از او سلب شده و به پدرشان واگذار می‌گردد. البته با توجه به ماده 45 قانون حمایت خانواده این‌که والدین صلاحیت مراقبت از فرزند را داشته باشند نیز مهم است؛ به همین دلیل باید قاضی تشخیص دهد که با وجود ازدواج مجدد مادر، صلاحیت کدام یک از والدین برای حضانت فرزندان بیشتر است. اگر این مورد شامل حال مادر شود، حضانت از فرزندان از مادر سلب نخواهد شد.
حضانت فرزندان بعد از فوت پدر
طبق ماده 1171 قانون مدنی سرپرستی فرزند بعد از فوت پدر با مادر خواهد بود؛ حتی اگر پدر برای فرزندانش قیم مشخص کرده باشد. اما این موضوع استثنائی هم دارد؛ این که مادر باید از صلاحیت عقلی، اخلاقی، مادی و … لازم برای برعهده گرفتن سرپرستی فرزند بعد از فوت پدر برخوردار باشد.
نقش وکیل حقوقی در سرپرستی فرزندان
وکیل حقوقی و موسسه حقوقی داوری نقش مهمی در موارد مرتبط با سرپرستی و حقوق فرزندان ایفا می‌کند. این نقش می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نصیحت حقوقی: وکیل حقوقی می‌تواند به والدین یا طرفین متخاصم در موارد حضانت و سرپرستی فرزند، در خصوص حقوق و تعهداتشان مشاوره حقوقی ارائه دهد. این شامل توضیح در مورد قوانین مربوط به حضانت، حقوق والدین، و دیگر مسائل حقوقی مرتبط با فرزندان است.
- نمایندگی حقوقی: وکیل می‌تواند به عنوان نماینده حقوقی والدین در دادگاه‌ها و مراجع حل اختلاف شرکت کند. او مسئولیت دفاع از حقوق و منافع موکل خود را در دعاوی حضانت یا تصمیمات مربوط به سرپرستی فرزندان به عهده می‌گیرد.
- تدوین مستندات حقوقی: وکیل می‌تواند به تدوین و تهیه مستندات حقوقی مرتبط با موارد حضانت از فرزندان کمک کند. این شامل تهیه قراردادها، اقامت‌نامه‌ها، و دیگر مدارک حقوقی است که در این زمینه ممکن است نیاز باشد.
- ترتیب جلسات دادگاه: وکیل مسئولیت ترتیب جلسات دادگاه و هماهنگی با مراجع قضائی را برعهده دارد. این شامل تدوین اظهارنامه، تدارک اسناد مورد نیاز و حضور در دادگاه جهت نمایندگی حقوقی است.
- تسهیل مذاکرات: وکیل می‌تواند در مذاکرات بین طرفین در موارد حضانت و سرپرستی حضور پیدا کند و تلاش کند تا توافقاتی که در تعیین سرپرستی و حقوق والدین توافق شده باشد، به بهترین شکل ممکن پیاده شود. در کل، وکیل حقوقی نقش مهمی در حفاظت از حقوق و منافع فرزندان و والدین در موارد مربوط به سرپرستی ایفا می‌کند و می‌تواند به صورت حرفه‌ای و متخصصانه در این زمینه کمک کند.
سخن پایانی
در این بلاگ، به بررسی مسائل مرتبط با حضانت فرزندان در طلاق پرداختیم. حقوق حضانت فرزندان پس از طلاق یا فوت یکی از والدین، یک زمینه حساس و پیچیده است که نیازمند دقت و مشاوره حقوقی تخصصی است. از مفاد قانونی تا تأثیرات روانی بر فرزندان، این مسائل اهمیت زیادی در حیات خانوادگی دارند. ماده 1171 قانون مدنی، تصمیمات دادگاه و نقش وکیل حقوقی، همگی به شفافیت و انصاف در تعیین سرپرستی و حقوق والدین کمک می‌کنند. از مهمترین نکات برجسته، احترام به حقوق هر دو والدین و تأثیر مستقیم حضانت از فرزندان بر رشد و تربیت آن‌ها است. ترتیب و تدابیر قانونی دقیق می‌توانند به خانواده‌ها در مواجهه با این چالش‌ها کمک کرده و محیطی سالم برای رشد فرزندان فراهم کنند.