جدیدترین قوانین چک-0تا100قوانین چک

چک چیست؟

چک نوعی رسید بهادارِ تضمین شده است که در هر کشور مطابق با قواعد آن مورد استفاده واقع می ‌شود. به عبارت دیگر نوعی اوراق تجاری می‌ باشد که بانک به صاحب حساب در قبال شخصی که چک را دریافت می‌ کند اعتبار می‌ دهد و غالبا در معاملاتی با حجم بالا و یا بصورت تضمین بکار می‌ رود. مطابق با نحوه صدور به دو گروه تقسیم می ‌شوند.

گروه اول چک‌ هایی هستند که توسط اشخاص صادر می‌ شوند و شامل چک‌ های عادی، چک‌ های تایید شده یا گواهی شده می‌ باشند. گروه دوم چک‌ هایی هستند که توسط بانک صادر می ‌شوند. و شامل چک ‌های بین بانکی و رمزدار، چک ‌های تضمین شده و چک‌ های مسافرتی می ‌باشند.

صدور چک شرایطی دارد و در صورتیکه صادر کننده آن نتواند شرایط وصول را محیا کند، چک برگشت می ‌خورد و وارد روند حقوقی و یا قضایی می ‌شود.

در چه مواردی چک برگشت می ‌خورد؟

1- عدم موجودی کافی، برای چک صادر شده.
2- در صورتی که حساب بانکی صادر کنندۀ چک مسدود باشد و یا او پس از صدور چک، حساب خود را مسدود نماید.
3- در صورتی که صادر کنندۀ چک، گواهی عدم پرداخت بگیرد و دستور دهد وجه به صاحب چک پرداخت نشود.
4- تنظیم چک به صورتی باشد که با قوانین بانک مطابقت نداشته باشد. این امر شامل قلم گرفتگی در چک، عدم تطابق امضا، اختلاف در مطالب چک و … می‌ باشد.
زمانی که حتی یکی از موارد بالا مشاهده شود، دارندۀ چک می‌ تواند آن را برگشت زده و برای وصول مطالبات خود از روند قانونی وارد شود.

چگونه وضعیت چک را استعلام کنیم؟

در راستای جلوگیری از کلاه برداری و سواستفاده برخی افراد، بانک مرکزی امکان استعلامِ اعتبار صادرکنندۀ چک را برای همگان فراهم کرده است. کافی‎ست به سامانه مراجعه نموده و کد شانزده رقمی مندرج بر روی چک را وارد کرده؛ تا بدون پرداخت هرگونه هزینه اضافی از وضعیت صادر کننده چک اطلاع حاصل شود.

چگونه چک برگشتی خود را وصول کنیم؟

زمانیکه صاحب چک متوجه می ‌شود چکی که در دست دارد بلامحل است، باید در همان تاریخ وصول چک آن را برگشت زده و طی دو تا شش ماه به صورت حقوقی و یا کیفری شکایت نامه‌ ای را تنظیم کرده و به مراجع قضایی تقدیم کند

روند قانونی چک برگشتی به چه صورت خواهد بود؟

چک برگشتی به دو صورت حقوقی و کیفری قابل پیگیری است. چک‌ هایی که مدت دار، سفید امضاء، بدون تاریخ، وصول آن منوط به شرط، به صورت تضمین و تعهد صادر شده باشند در صورت برگشت خوردن و تنظیم شکایت نامه روند حقوقی خواهند داشت.

همچنین چک‌ هایی که برای امور نامشروع و ربا صادر شوند و یا دارنده‌ی چک بیش از ۶ ماه از تاریخِ چک، برای وصول مبلغ آن اقدام نمایند نیز مشمول پروسه حقوقی می‌ شوند.

مطابق با روند حقوقی، صاحب چک پس از ثبت شکایت به دادگاه حقوقی مراجعه کرده و با ارائۀ دادخواست و پرداخت هزینۀ دادرسی به مطالبۀ حق خود بپردازد. طرفین دعوا مراحل قانونی را طی می ‌کنند و در صورتی که صادر کنندۀ چک توان پرداخت مبلغ مندرج بر چک را نداشته باشد، به حکم دادگاه آن را در چند قسط پرداخت می‌ کند.

اما چک های کیفری روندی متفاوت را طی می‌ کنند. دارندۀ چک می بایست ظرف شش ماه از تاریخ وصول، آن را برگشت زده و از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت نماید. سپس طی شش ماه فرصت دارد فرم مطالبۀ طلب را پر کرده و شکایت نامه خود را تحویل دادگاه کیفری دهد، تا روند قضایی آغاز شود.

صادر کنندۀ چک پس از حضور در دادسرای منطقه با تفهیم اتهام و با صدور قرار تامین از قبیل وثیقه و یا کفالت مواجه می ‌شود و در صورتی که نتواند وثیقه را تامین نماید با توجه به مبلغ چک، برای مدت مشخصی راهی زندان خواهد شد.

تغییرات قانونیِ چک

با توجه به خلاء های قانونی که در حیطه نقل و انتقال پول توسط چک وجود دارد، در سال 1397 در قوانین مربوط به روند صدور و وصول چک بار دیگر تجدید نظر شد تا با اصلاحاتی از کلاهبرداری های احتمالی جلوگیری شود.

بانک مرکزی برای کاهش مشکلات ناشی از چک، چه برای صادر کننده و چه برای دریافت کننده، دو سامانه سراسری با نام های صیاد و چکاوک راه اندازی نموده است. برای دریافت کنندگان چک سامانه‌ای با نام اختصاری “صیاد” طراحی شده‌ است که بواسطۀ آن مشخصات حساب‌ های بانکیِ تمامی دارندگان دسته‌ چک، برگه‌ های دسته ‌چک آنها، سقف اعتبارشان و همچنین استعلام لحظه ای وضعیت چک برای دریافت کنندگان چک قابل دسترسی است.

و میزان خوش حسابی یا بد حسابی صادرکننده چک بر اساس چک های صادر شده از جانب او و تعداد چک های برگشتی مشخص می باشند. و شخصی که چک به نام او صادر شده می تواند از طریق سامانه صیاد، وضعیت را بررسی کند.

سامانه چکاوک برای صادر کنندگان چک طراحی شده است و صادر کننده چک باید مشخصات دریافت کننده را ثبت کند که اگر فرد دریافت کننده، صلاحیت دریافت چک را داشته باشد و مشمول ممنوعیت نباشد، سامانه اجازه صدور چک را می دهد و چک رسمیت می یابد.

مطابق با قانون مصوب، از تاریخ 20/09/1399 چک های صادر شده در وجه حامل فاقد اعتبار است و حتماً باید در وجه فرد مشخصی باشد. و در راستای این قانون اگر فردی که چک به نام او صادر شده است بخواهد چک را به شخص دیگری منتقل کند، باید این انتقال را در سامانه چکاوک ثبت نماید و امضا و ظهر نویسی صرف کافی نیست. چک ظهرنویسی شده پس از این تاریخ در بانک های سراسر ایران فاقد رسمیت است و بانک اجازۀ نقد کردن چک را نخواهد داشت.

همچنین برای کاهش مشکلات ناشی از صدور چک فاقد اعتبار، بانک ‌ها نیز موظفند مطابق با قوانین مصوب، متناسب با توان مالی هر شخص دسته‌چکی با سقف معین صادر کنند تا شخص نتواند بیش از توان مالی خود چک بنویسد و جرایم حقوقی و کیفری در حیطه امور مالی را گسترش دهند.

در صورتیکه وجه چک به هر دلیلی قابل پرداخت نباشد، دارنده چک می تواند توسط بانک عامل غیر قابل پرداخت بودن چک را در سامانه بانک مرکزی ثبت نماید و از این طریق به تمامی بانک ها و موسسات مالی و اعتباری، وضعیت صاحب حساب اطلاع داده می شود.

بدین ترتیب تمامی بانک ها و موسسات اعتباری سراسر ایران تمامی حساب های بانکی و وجوه متعلق به صادرکننده چک را، به میزان کسری چک مسدود نموده تا چک پرداخت شود و پس از آن نیز از هر گونه خدمات بانکی از قبیل افتتاح حساب بانکی جدید و دریافت کارت اعتباری محروم می شود.

قوانین جدید دسته چک در ایران

براساس قانون جدید صدور دسته چک با آخرین اصلاحات تحویل آن به مشتریانی که دارای سوابق بدهی غیرجاری، چک برگشتی و یا مشمول ماده 7 قانون صدور چک هستند، ممنوع شده است. به علاوه این که مشتری باید حداقل 80درصد برگه‌های آخرین دسته چک خود را (صادر شده/ابطال شده) به بانک بازگرداند تا دسته چک جدید به او تحویل داده شود. طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی، بر شناسایی کامل شخص حقیقی یا حقوقی برای افتتاح حساب جاری تاکید شده است؛ در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌ها در این مورد، مسئولیت آن با هیئت مدیره همان بانک است و مشمول مجازات انتظامی طبق ماده 44 قانون پولی و بانکی می‌شود.

نکات مهم قانون صدور چک جدید

دسته چک‌ها با طرح جدید از ابتدای سال 1400 جایگزین نوع صیادی آن شدند. آن‌ها با شناسه یکتای 16 رقمی و با رنگ بنفش، از سایر چک‌ها متمایز می‌شوند. لازمه نقد شدن آن‌ها نیز، ثبت شدن مشخصاتش که شامل مبلغ، اطلاعات هویتی ذی‌نفع و تاریخ سررسید چک است، می‌باشد. به‌علاوه این که این چک‌ها در وجه حامل صادر نمی‌شوند و نیز انتقال آن‌ها باید در سامانه صیاد به ثبت برسد. با پیاده سازی جدید ترین قانون صدور چک، اعتبار چک‌ها افزایش یافت و جلوگیری از وقوع جعل یا سرقت آن‌ها نیز کاهش یافته است.

ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد

با این روش‌ها به‌راحتی به سامانه صیاد متصل شوید:

• برنامه‌های موبایلی حوزه پرداخت
• برنامه موبایلی بانک‌ها و اینترنت بانک
• مراجعه به شعب بانک

نحوه استعلام وضعیت اعتباری صاحب چک

براساس آپدیت قانون جدید صدور چک با آخرین اصلاحات این امکان از طریق وارد کردن شناسه 16 رقمی در سامانه صیاد و همچنین از سامانه پیامکی 701701 و سامانه بانک مرکزی وجود دارد.

خلاصه الزامات قانونی چک‌های جدید در سیستم صیاد به شرح زیر است

براساس جدید ترین قانون صدور چک صیاد می‌توان از روش‌های زیر اقدام کرد:

1. ثبت تمام چک‌ها در سامانه صیاد:

• هنگام صدور چک، الزام به ثبت آن در سامانه صیاد وارد می‌شود.
• تایید و انتقال چک‌ها نیز باید از طریق سامانه صیاد و با توجه به قوانین جدید صدور دسته چک انجام شود.

2. ممنوعیت صدور چک برگشتی:

• دارندگان چک برگشتی ممنوع هستند که بدون رفع سوء اثر، چک جدید صادر کنند.
• هر چک جدید باید به صورت مشخص و با ثبت در سامانه صیاد صورت گیرد.

3. ممنوعیت صدور چک به حامل:

براساس نکات مهم قانون صدور چک جدید، چک باید به وجه ذینفع مشخص صادر شود و صدور آن به وجه حامل ممنوع است.

4. پشت‌نویسی چک‌های طرح جدید:

• طبق قوانین جدید صدور دسته چک پشت‌نویسی چک‌های جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد امکان‌پذیر است.
• این روش جایگزینی قدیمی‌ترین روش پشت‌نویسی چک‌ها را فراهم کرده و امکانات بیشتری را فراهم می‌کند.